Wielu dłużników jest zaskoczonych, gdy komornik nie zajmuje konta ani wynagrodzenia, ale pieniądze, które mają otrzymać od kogoś innego — na przykład od kontrahenta, pracodawcy lub urzędu. Taka sytuacja to właśnie zajęcie wierzytelności.
To skuteczny sposób odzyskania długu, ale często budzi wątpliwości i obawy, zwłaszcza gdy dłużnik nie wie, jak działa to postępowanie i jakie ma prawa.
W tym artykule wyjaśniamy prostym językiem, czym jest zajęcie wierzytelności przez komornika, kiedy jest zgodne z prawem, i jak można się przed nim bronić.
Co to jest zajęcie wierzytelności – wyjaśnienie prostym językiem
Zajęcie wierzytelności to sytuacja, w której komornik kieruje egzekucję do należności, jakie przysługują dłużnikowi od innych osób lub instytucji.
Inaczej mówiąc – jeśli ktoś jest Ci winien pieniądze (np. firma, dla której wykonałeś usługę, urząd, który ma Ci wypłacić zwrot podatku, albo pracodawca z tytułu umowy zlecenia), komornik może nakazać, by te środki trafiły nie do Ciebie, ale bezpośrednio do wierzyciela.
Najczęściej zajmowane są:
- wierzytelności z umów cywilnoprawnych – np. zlecenia, dzieła,
- faktury wystawione kontrahentom,
- zwroty podatku lub nadpłaty z urzędu,
- wierzytelności z tytułu najemnego lub dzierżawy,
- należności od innych dłużników.
Podstawą działania komornika jest tytuł wykonawczy – bez niego zajęcie jest nielegalne.
Jak komornik dokonuje zajęcia wierzytelności
Komornik wysyła do osoby lub instytucji, która ma wypłacić Ci pieniądze (tzw. trzecio dłużnika), zawiadomienie o zajęciu wierzytelności.
Od tego momentu ta osoba nie może przekazać pieniędzy Tobie. Musi przekazać je komornikowi albo złożyć do depozytu sądowego.
Jednocześnie Ty, jako dłużnik, otrzymujesz od komornika pismo z informacją o dokonanym zajęciu.
W zawiadomieniu znajdziesz:
- sygnaturę sprawy,
- dane wierzyciela i komornika,
- kwotę długu,
- pouczenie o prawach i obowiązkach.
Od chwili doręczenia pisma nie możesz skutecznie odebrać tych środków – nawet jeśli kontrahent chce Ci je wypłacić.
Co oznacza zajęcie wierzytelności z umowy zlecenia lub faktury
Komornicy bardzo często sięgają po wierzytelności z umów cywilnoprawnych, szczególnie w przypadku osób samozatrudnionych, wykonujących zlecenia lub pracujących na umowach o dzieło.
W praktyce oznacza to, że:
- komornik może zająć wynagrodzenie z umowy zlecenia,
- kontrahent, który miał zapłacić Ci fakturę, zostaje zobowiązany do przekazania tych pieniędzy komornikowi,
- dopóki dług nie zostanie spłacony, nie otrzymasz tych środków.
Co ważne – jeśli umowa zlecenia jest Twoim jedynym źródłem utrzymania, możesz powołać się na przepisy chroniące minimalny dochód, tak jak przy umowie o pracę. Wymaga to jednak złożenia odpowiedniego wniosku do komornika i udokumentowania sytuacji finansowej.
Jakie masz prawa, gdy komornik zajmie wierzytelność
Zajęcie wierzytelności nie odbiera Ci praw jako dłużnikowi. Masz pełne prawo:
- znać podstawę egzekucji i żądać kopii tytułu wykonawczego,
- złożyć sprzeciw lub skargę na czynności komornika, jeśli działanie jest niezgodne z prawem,
- wnioskować o ograniczenie egzekucji, jeśli zajęcie dotyczy środków niepodlegających egzekucji (np. świadczeń socjalnych),
- złożyć wniosek o zawieszenie lub umorzenie egzekucji, jeśli dług został spłacony, umorzony lub wygasł,
- negocjować z wierzycielem spłatę w ratach i wnioskować o wstrzymanie działań komornika.
Warto pamiętać, że komornik nie ma prawa zajmować środków, które nie należą do dłużnika. Jeśli więc np. prowadzasz działalność i konto firmowe jest współdzielone, zajęcie może być kwestionowane.
Jak bronić się przed zajęciem wierzytelności
Jeśli uważasz, że zajęcie wierzytelności jest niezasadne lub nielegalne, masz kilka możliwości działania:
- Złóż skargę na czynności komornika – w ciągu 7 dni od otrzymania zawiadomienia o zajęciu.
W skardze wskaż, dlaczego uważasz zajęcie za niezgodne z prawem (np. brak tytułu wykonawczego, zajęcie świadczeń zwolnionych spod egzekucji). - Poinformuj trzecio dłużnika, że wierzytelność nie istnieje lub została już spełniona.
Jeśli komornik zajmie środki nienależne, możesz żądać ich zwrotu. - Udowodnij, że zajęta wierzytelność dotyczy środków wolnych od egzekucji – np. alimentów, świadczeń rodzinnych lub świadczeń 500+.
- Negocjuj z wierzycielem – często zgoda na spłatę ratalną pozwala uzyskać umorzenie lub zawieszenie egzekucji.
Pamiętaj, że komornik działa na podstawie wniosku wierzyciela. Jeśli wierzyciel cofnie wniosek lub wyrazi zgodę na ugodę, komornik ma obowiązek zakończyć egzekucję.
Kiedy zajęcie wierzytelności jest niezgodne z prawem
Zajęcie wierzytelności może być nielegalne, jeśli:
- komornik nie dysponuje prawidłowym tytułem wykonawczym,
- zajęcie dotyczy świadczeń zwolnionych spod egzekucji,
- zajęto wierzytelność należącą do innej osoby (np. wspólnika w firmie),
- nie doręczono Ci zawiadomienia o zajęciu,
- przekroczono zakres egzekucji (np. zajęto więcej niż wynosi dług).
W takich przypadkach warto natychmiast złożyć skargę na czynności komornika i zażądać uchylenia zajęcia.
Co zrobić, gdy wierzytelność została zajęta niesłusznie
Jeśli uważasz, że komornik zajął środki niesłusznie, nie zwlekaj.
- Skontaktuj się z kancelarią komorniczą i poproś o wyjaśnienie podstawy zajęcia.
- Złóż pisemne oświadczenie, że wierzytelność nie przysługuje lub została już uregulowana.
- Jeżeli komornik odmówi cofnięcia zajęcia – skieruj sprawę do sądu.
Warto działać szybko, ponieważ każdy dzień zwłoki może oznaczać, że środki zostaną przekazane wierzycielowi i odzyskanie ich będzie trudniejsze.
Podsumowanie – zajęcie wierzytelności nie zawsze musi oznaczać bezradność
Zajęcie wierzytelności przez komornika to poważna sytuacja, ale nie bez wyjścia.
Dłużnik ma prawo bronić się, składać wnioski, a nawet żądać uchylenia zajęcia. Najważniejsze to nie ignorować pism komornika i sprawdzić, czy jego działania są zgodne z prawem.
Pamiętaj:
- komornik może zająć tylko istniejącą wierzytelność,
- nie wszystko, co „należy się dłużnikowi”, podlega egzekucji,
- masz prawo do ochrony minimalnych środków utrzymania,
- w razie wątpliwości zawsze możesz złożyć skargę na czynności komornika.
Świadomość przepisów to Twoja najlepsza ochrona.
Nie bój się reagować – komornik nie może działać ponad prawem, a każdy dłużnik ma prawo bronić swojego majątku i swojego godnego życia.